Μουσείο, Αρχαιολογικό Κομοτηνής

Το κτίριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Κομοτηνής σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη τη δεκαετία του 1970. Περιλαμβάνει ευρήματα από όλη τη Θράκη, που καλύπτουν την περίοδο από τα νεολιθικά ως τα βυζαντινά χρόνια. Η οργάνωση της συλλογής του μουσείου στη σημερινή της μορφή εγκαινιάστηκε το 1980. Η περιήγηση ξεκινά από τον κήπο του μουσείου, όπου έχουν τοποθετηθεί αρχιτεκτονικά μέλη κτιρίων, κορμοί και βάσεις κιόνων, κιονόκρανα, κυρίως βυζαντινά, ενεπίγραφοι βωμοί, βάθρα και σαρκοφάγοι. Από τις τελευταίες αξίζει να προσέξετε τη σαρκοφάγο αρ. 2220 από το Αδράνιο του Έβρου, που έχει τοποθετηθεί κάτω από το υπόστεγο. Η πλαστική διακόσμησή της αποτελείται από βουκράνια, γιρλάντες και Έρωτες και χρονολογείται από το 2ο αι. μ.Χ. Στη δεξιά πλευρά της σκάλας που οδηγεί στο κτίριο του μουσείου θα δείτε μία βραχογραφία του τέλους της εποχής του χαλκού από την Κίρκη, βορειοδυτικά της Αλεξανδρούπολης, και έναν απολιθωμένο κορμό δέντρου από την περιοχή της Ξυλαγανής, νότια της Κομοτηνής. Εκατέρωθεν της εισόδου του μουσείου έχουν τοποθετηθεί ένα ακέφαλο άγαλμα ιματιοφόρου άνδρα των ρωμαϊκών χρόνων (αριστερά) και ένα ρωμαϊκό επιτύμβιο ανάγλυφο από τη Μαρώνεια (δεξιά), που απεικονίζει μια καθιστή γυναίκα και μια νεαρή δούλη να στέκεται μπροστά της. Μπαίνοντας στο μουσείο θα δείτε ένα μεγάλο χάρτη της Θράκης, όπου είναι σημειωμένες οι κυριότερες αρχαιολογικές τοποθεσίες της περιοχής, και αριστερά του σχέδια και ζωγραφικές απεικονίσεις από τον εσωτερικό διάκοσμο του ελληνιστικού τάφου μακεδονικού τύπου που εντοπίστηκε στα Σύμβολα, βόρεια της Κομοτηνής. Στο κέντρο της πρώτης αίθουσας θα δείτε μια επιτύμβια στήλη, που φέρει ανάγλυφη παράσταση και στις δύο πλευρές. Στην κύρια όψη εικονίζεται ο νεκρός, ενώ στην πίσω ο δούλος και ο κυνηγετικός του σκύλος. Πρόκειται για έργο χιώτικου εργαστηρίου και χρονολογείται από το 500 π.Χ. περίπου. Το επάνω μέρος της στήλης, που εδώ θα το δείτε συμπληρωμένο από ακριβές αντίγραφο, εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Δεξιά από τη στήλη, σε τρεις προθήκες, εκτίθενται τα πρωιμότερα ευρήματα του μουσείου. Πρόκειται για κεραμική, ειδώλια, λίθινα και οστέινα εργαλεία της νεολιθικής εποχής και της εποχής του χαλκού. Τα περισσότερα προέρχονται από τον οικισμό που ανασκάφηκε στην Παραδημή, νότια της Κομοτηνής, και από τα σπήλαια της Μαρώνειας και της Νέας Στρύμης. Στον τοίχο πίσω από τις προθήκες θα δείτε ένα εκμαγείο από τη βραχογραφία που βρέθηκε στη Ρούσα Έβρου και απεικονίζει ανθρώπινες μορφές, πουλιά και ζώα. Προχωρώντας στο βάθος της αίθουσας, δεξιά, θα δείτε μία επιτύμβια στήλη από τη Στρύμη που απολήγει σε ανθέμιο και φέρει παράσταση κόρης. Χρονολογείται από τον 6ο αι. π.Χ. και αποτελεί το αρχαιότερο δείγμα ελληνικής πλαστικής που έχει βρεθεί ως τώρα στη Θράκη. Η κόρη παρουσιάζεται κατ’ ενώπιον, στάση χαρακτηριστική των θεών και των δαιμόνων. Δίπλα στη στήλη εκτίθεται η πεπλοφόρος από τη Στρύμη, των αρχών του 5ου αι. π.Χ. Το ακέφαλο άγαλμα συνδυάζει τη δωρική αυστηρότητα με την ιωνική χάρη, δείγμα του συγκερασμού των δύο ρυθμών, χαρακτηριστικό της τέχνης της περιοχής. Στο βάθος της αίθουσας, αριστερά, θα δείτε άλλο ένα εύρημα από τη Στρύμη. Πρόκειται για ένα λιοντάρι, εξαιρετικό έργο της αρχαϊκής πλαστικής. Ακολουθούν τρεις προθήκες. Η πρώτη περιέχει κτερίσματα από δύο αρχαϊκά νεκροταφεία, της Δίκαιας και του ποταμού Φιλιουρί, και κλασικά ευρήματα από τη Στρύμη. Ανάμεσα στα κτερίσματα διακρίνουμε μια σειρά από πόρπες, χάλκινα δαχτυλίδια, αρχαϊκά αγγεία και ειδώλια. Από τα ευρήματα της Στρύμης ξεχωρίζουν μια ερυθρόμορφη πελίκη του 5ου αι. π.Χ, ένα ειδώλιο κόρης και ένα πόδι με σανδάλι από γυναικείο άγαλμα που δε σώθηκε. Στη δεύτερη προθήκη θα δείτε χρυσά κοσμήματα και πήλινα ειδώλια, δύο από τα οποία αναπαριστούν έγκυες, ένα ειδώλιο Ερμαφρόδιτου, ένα ειδώλιο Έρωτα και μια κούκλα του 4ου αι. π.Χ. με κινητά χέρια και πόδια από τη Μεσημβρία. Στην ίδια προθήκη εκτίθενται ευρήματα από τάφους του Άρζου (περιοχή Διδυμοτείχου). Ανάμεσά τους ξεχωρίζει μια σειρά χάλκινων και ασημένιων αγγείων και μια χάλκινη περικεφαλαία. Στην τρίτη προθήκη εκτίθενται ευρήματα από τον 4ο αι. π.Χ. μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα πήλινα ειδώλια που παριστάνουν χορό γυναικών και τα ελληνιστικά όπλα, όπως το ξίφος από τα Σύμβολα που θα δείτε στο επάνω ράφι. Στην ίδια προθήκη υπάρχουν δύο σπάνια ευρήματα της ρωμαϊκής εποχής: ένα ζευγάρι σόλες από στρατιωτικά σανδάλια, που σώζουν τα καρφιά, και μια χάλκινη λεκάνη που φέρει ανάγλυφα κεφάλια Πανός και Νύμφης στις λαβές της. Η πρώτη αίθουσα οδηγεί σ’ ένα φαρδύ διάδρομο, όπου έχει τοποθετηθεί μια επιμήκης προθήκη, η οποία περιέχει ευρήματα από ένα μικρό ιερό της Δήμητρας που βρέθηκε στη Μεσημβρία, δυτικά της Αλεξανδρούπολης. Τα περισσότερα από αυτά είναι χρυσά, ασημένια και χάλκινα πλακίδια, που ήταν αφιερώματα των προσκυνητών προς τη θεά. Στον ίδιο χώρο εκτίθεται ένα επιτύμβιο ανάγλυφο ιππέα από τη Μαρώνεια. Το θέμα του ιππέα στα επιτύμβια ανάγλυφα είναι πολύ συνηθισμένο σε όλη τη Θράκη. Πιθανόν πρόκειται για μια αφηρωισμένη μορφή που σχετίζεται με το κυνήγι και τις χθόνιες λατρείες. Αναμφίβολα το πιο εντυπωσιακό εύρημα που εκτίθεται σ’ αυτόν το χώρο είναι η χρυσή προτομή Ρωμαίου αυτοκράτορα. Το έργο είναι σφυρήλατο, ζυγίζει 1 κιλό περίπου και είναι από χρυσό 24 καρατίων. Εικάζεται ότι απεικονίζει τον Μάρκο Αυρήλιο ή τον Σεπτίμιο Σεβήρο. Προχωρώντας στη δεύτερη αίθουσα, στα δεξιά, θα δείτε ένα ηλιακό ρολόι που βρέθηκε στην Τραϊανούπολη και, σύμφωνα με την επιγραφή που είναι χαραγμένη πάνω του, ήταν αφιερωμένο στις εννέα Μούσες. Την προσοχή σας αξίζει μια σειρά από αρχαία και βυζαντινά κοσμήματα που εκτίθενται σε οριζόντια προθήκη. Ανάμεσά τους υπάρχουν κάποια σπάνια νομίσματα, όπως των αρχαίων θρακικών πόλεων Δίκαιας και Ζώνης. Στην αριστερή πλευρά της δεύτερης αίθουσας, ανάμεσα σε επιτύμβια ανάγλυφα και γλυπτά των ρωμαϊκών χρόνων, αξίζει επίσης να προσέξετε την εξαιρετικά σημαντική από ιστορική άποψη στήλη του 2ου αι. π.Χ. (αρ. 1712), που περιέχει το κείμενο της συμμαχίας των Ρωμαίων με τους κατοίκους της Μαρώνειας. Ψηλά στον τοίχο θα δείτε ένα μαρμάρινο ενεπίγραφο υπέρθυρο εκκλησίας από τη Μαξιμιανούπολη, με ανάγλυφες διακοσμήσεις, και στο κέντρο της αίθουσας ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο νέου, που, όπως θα παρατηρήσετε κι εσείς, αν το κοιτάξετε με μεγαλύτερη προσοχή, είναι ημιτελές. Στην ίδια αίθουσα έχει διαμορφωθεί ένας χωριστός ορθογώνιος χώρος. Στο χώρο αυτό θα δείτε, μεταξύ άλλων, τμήματα μαρμάρινων ανάγλυφων εικόνων στρατιωτικών αγίων του 11ου και 12ου αι. μ.Χ. από την Τραϊανούπολη και ένα θωράκιο άμβωνα από παλαιοχριστιανική βασιλική του 6ου αι. μ.Χ. Στον ίδιο χώρο υπάρχουν δύο προθήκες. Η πρώτη περιέχει ευρήματα από τα αρχαία έως τα ρωμαϊκά χρόνια, τα πιο σημαντικά από τα οποία είναι δύο χάλκινα ειδώλια που παριστάνουν τον Δία και τον Ερμή. Η δεύτερη περιέχει βυζαντινά ευρήματα, μεταξύ των οποίων και ένα μολύβδινο φιαλίδιο για μύρο από την Αναστασιούπολη. Στο εσωτερικό αίθριο του μουσείου, ανάμεσα σε αρχιτεκτονικά γλυπτά, θα ξεχωρίσετε ένα εξαιρετικό ανάγλυφο ιππέα των ρωμαϊκών χρόνων από τη Μαξιμιανούπολη.